Szanowni Państwo, w dniu wczorajszym, czyli w sobotę 18 listopada 2017 roku, działalność naszego Stowarzyszenia wkroczyła na nowy, wyższy etap. Po ponad siedmiu miesiącach biurokratycznej batalii, uzyskaniu wszelkich pozwoleń i decyzji oraz po kilku tygodniach bezpośrednich przygotowań, rozpoczęliśmy pierwszy etap prac poszukiwawczo – ekshumacyjnych, zmierzających do uporządkowania kwestii „wrześniowych” mogił żołnierzy Wojska Polskiego w regionie częstochowskim. Celem naszych działań jest ostateczne wyjaśnienie wielu nieścisłości i wątpliwości dotyczących większości z zachowanych mogił. Dodajmy, wątpliwości wynikających zarówno z upływu czasu, jak i urzędowej dezinformacji. W przypadku niektórych mogił nie tylko nie ma pewności czy zostały kiedykolwiek ekshumowane, ale także istnieją sprzeczne przekazy odnośnie ilości i narodowości osób tam pochowanych. Dlatego naszym pierwszym i głównym celem, jest przede wszystkim przeniesienie ewentualnie odnalezionych w mogiłach szczątków żołnierskich na cmentarze i zapewnienie im godnego pochówku, natomiast drugim w razie stwierdzenia braku szczątków, przynajmniej potwierdzenie z jakiego okresu pochodzi mogiła, tak aby raz na zawsze rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące zawartości i pochodzenia mogiły. Z oczywistych względów o których niejednokrotnie pisaliśmy, pierwszymi w kolejności – wymagającymi natychmiastowej interwencji – są okolice Truskolas i Wręczycy Wielkiej, czyli rejon całodziennej bitwy jaką stoczył Oddział Wydzielony „Truskolasy” mjr. Mariana Szulca przeciwko niemieckiej 14 Dywizji Piechoty oraz pododdziałom 1 Dywizji Pancernej i 31 Dywizji Piechoty. Przypomnijmy, że w skład OW „Truskolasy” wchodził m.in. I batalion 27 pp, 1 bateria 7 pal, II pluton kompanii przeciwpancernej 27 pp, 41 kompania kolarzy oraz kompania Straży Granicznej „Panki”. Mimo upływu ponad 78 lat, do dzisiaj w rejonie lasów wręczyckich znajduje się co najmniej osiem mogił wojennych żołnierzy mjr. Szulca. Jedynie dwie z nich wpisane są do rejestru Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Na marginesie dodajmy, że posiadamy wiedzę o sześciu kolejnych, które ekshumowane od dawna nie istnieją, a ślad po ekshumowanych (mimo, że niektórych z nich wówczas zidentyfikowano) zaginął. Ponadto wiemy, że zarówno na cmentarzu parafialnym we Wręczycy Wielkiej, jak i w Truskolasach, w znajdujących się tam mogiłach, spoczywa znacznie większa liczba polskich żołnierzy, niż to sugerują umieszczone inskrypcje. Mimo że co najmniej dwie inne mogiły wymagają natychmiastowych działań, na prośbę lokalnego społeczeństwa, naszą akcję rozpoczęliśmy od mogiły położonej w lesie pod Grodziskiem k. Kłobucka. Wieczorem 1 września 1939 roku, w rejonie Grodziska ciężkie walki z pododdziałami 1 Dywizji Pancernej prowadziła 1 kompania 27 pp por. Jana Łodzińskiego, ponosząc straty w zabitych i rannych. I choć według przekazu części miejscowego społeczeństwa mogiła pochodziła z września 1939 roku, co potwierdzała stara inskrypcja „Grób nieznanych polskich żołnierzy poległych w walkach z hitlerowskim najeźdźcą 1 IX 1939 r. Cześć ich pamięci”, istniały także inne, wzbudzające wątpliwości przekazy, że może to być mogiła żołnierzy niemieckich, sowieckich, że mogiła jest pusta lub wręcz fałszywa itp. 18 listopada 2017 roku, punktualnie o godz. 8.00 pod nadzorem archeologa przystąpiliśmy do prac. Dość szybko naszym oczom ukazał się wyraźny, nie budzący wątpliwości zarys płytkiej jamy grobowej, najprawdopodobniej pojedynczej. I choć ostatecznie mogiła okazała się pusta, odnaleźliśmy przedmioty nie pozostawiające wątpliwości co do przynależności pochowanego tam pierwotnie żołnierza w tym m.in. polski guzik mundurowy, destrukt polskiego orła wojskowego, fragmenty skórzanej podpinki hełmu wz. 31 oraz inne drobne przedmioty. Wszystko zatem wskazuje na to, że mogiła była ekshumowana w okresie powojennym, najprawdopodobniej zimą na przełomie 1948 i 1949 roku. Ostatecznie, zarówno przedmioty odnalezione w trakcie prac, jak i liczne pozostałości walk wrześniowych odnajdywane w ostatnich latach w najbliższej okolicy, nie pozostawiają wątpliwości, że – zgodnie z miejscowym przekazem i starą tabliczką nagrobną – jest to mogiła żołnierza Wojska Polskiego z września 1939 roku – najprawdopodobniej żołnierza 27 pp – mająca obecnie charakter jedynie symboliczny. Na nasze zaproszenie, w trakcie prac towarzyszyli nam członkowie Stowarzyszenia „Wizna 1939”. Dziękujemy za przybycie i liczymy, że będzie to początek owocnej współpracy. Tymczasem wiosną z pewnością odnowimy mogiłę, zaopatrując ją w stosowną tablicę informującą o jej symbolicznym charakterze, a także przystąpimy do dalszych prac poszukiwawczych. Nie spoczniemy, dopóki nie będziemy pewni, że w leśnej głuszy nie spoczywa już żaden żołnierz Wojska Polskiego!
P.S. Koszty związane z licznymi formalnościami urzędowymi oraz koszty prac ekshumacyjnych zostały pokryte wyłącznie ze środków własnych Stowarzyszenia oraz środków prywatnych jego członków i sympatyków.
W imieniu Stowarzyszenia,
Adam Kurus
